Vers 1: Yêu sao đôi bàn tay ai vừa phác lên một bức tranh thơ Mang tên Sài Gòn hôm nay bằng những gam màu sáng lung linh Bàn tay ai đã khắc họa một hình dáng nguy nga phồn vinh Từng giọt mồ hôi chấm vào làm lấp lánh thêm những công trình xuyên đêm vượt sáng Kịp lời hẹn mong ước bao người
Yêu sao đôi bàn tay ai vừa xóa đi những vết loang xưa Thay bao gam màu đêm tối bằng ánh pha lê dưới nắng mặt trời Đầm hoang Thủ Thiêm bến chiều, giờ rực sáng công viên hoàng hôn Nhà rồng vẹn nguyên dáng hình, và thấp thoáng kia những con tàu Vươn ra biển lớn Cùng đi khắp bốn phương trời
Chorus: Bức tranh Sài Gòn ai đã vẽ lại cho ngày nay Bức tranh Sài Gòn rồi đây sẽ còn nhiều đổi thay Vì con đường mà Việt Nam đang đi tới là nguyện ước bao con người Muốn sánh vai khắp năm châu, không quay đầu trước vận mệnh tương lai Bức tranh Sài Gòn giờ đây Là một bài ca thống nhất Với vinh quang năm mươi năm ta đi qua trong lao động và thành công
Vers 2: Yêu sao đôi bàn tay em vừa chấm thêm một nét tương lai Khi nghe tiếng gọi chung sức, từng trái tim nhịp bước lên đường Hành trang của bao thế hệ là bài hát xung phong tiền phương Dạn dày từ trong chính mình, và vững trí xây đắp cơ đồ Xứng danh thành phố đẹp giàu và mang nghĩa tình
Hôm nay trong ngày hội vui, từng chuyến bay từ khắp năm châu Mang theo tiếng cười thân ái, tìm đến nhau bằng tiếng anh em Cài thêm vì sao sáng ngời vào ngực áo quân nhân Trường Sơn Cùng nhìn lại bao lớp người bằng ánh mắt cựu chiến binh già Rưng rưng hạnh phúc, cùng con cháu sống chan hòa.
Chorus:...
Brigde: Năm mươi năm đã qua Bức tranh chưa phai màu Làm sao ta nhớ hết bao nhiêu lần đổi thay Vì thành phố của chúng ta Là tuyệt tác mang tên người Bức tranh hòa bình và tình yêu
Single: Vẽ lại bức tranh Sài Gòn (Nhạc sĩ Xuân Nghĩa)
Hoàn cảnh sáng tác
“Vẽ lại bức tranh Sài Gòn” là bài hát tôi viết nhân kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước (30/4/2025). Ý tưởng của tôi là một Sài Gòn sau năm 1975 đã hoàn toàn khác với những gì đã có trước đó. Nếu như biểu tượng về Sài Gòn trước kia chỉ là Chợ Bến Thành, (được xem là trung tâm kinh tế), hay nhà thờ Đức Bà, hoặc những công trình do các chế độ thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xây dựng, thì sau 50 năm người ta đã thay đổi hoàn toàn bằng những công trình do chính bàn tay người Việt Nam làm nên như toàn nhà Bitexco, Landmark 81 của tập đoàn Vingroup .v.v… Điều đó có nghĩa, người Việt Nam đã vẽ lại một hình ảnh Sài Gòn bằng những gam màu “pha lê” chứ không phải những bảng màu lem luốc.
Phou Loang, mountain high you call. Other side, my Trường Sơn big range Though It's just another voice But that's the place where we were side by side Standing through the sun and rain For nowadays Mekong, mother river you are To my side, it's the nine dragon rivers. All of that same water, Connecting for you and me, Reaching to the sea
Chorus: And we are Brother Viet Laos (together) Brother Laos Viet (forever) As our father land had stand up for freedom We'll grooving up for our better life Vietnam Laos, brother we are (together) Never apart (forever) Would higher than the mountain, Wider than river We will break off the challenges With just unity
Lời Việt
Phù Luông, tên gọi anh phía tây Với bên đông, đây Trường Sơn chúng tôi Và dù là gọi tên khác nhau Vẫn chung nơi hai vai ta tựa vào núi cao Bên nhau ta vượt qua nắng mưa giông tố thăng trầm Dòng Mê Kông, con rồng hội tụ 9 sông Với bên anh, kia dòng nước mang tên mẹ yêu Vẫn ngọt ngào đầy phù sa Đắp bồi tình bạn hai ta Vươn xa hơn đại dương
Chorus: Việt Nam Lào chúng ta là anh em (together) Trái tim một nhịp (forever) Với độc lập tự do mà cha anh đã đi đầu Chúng ta cùng đồng hành đoàn kết bên nhau Việt Nam Lào Chúng ta một lòng (together) Sống trong hòa bình (forever) tiếp con đường ngày xưa, cùng nhau xây đắp cơ đồ Cùng nhau vươn tới ước mơ ngày mai của chính anh và tôi
Brother Viet Laos là bài hát về tình hữu nghị anh em Việt Nam và Lào, mà tôi đã sáng tác vào năm 2024. Ca khúc này được viết theo lời đề nghị của đồng chí Trương Tấn Nghiệp, (trưởng ban Công nhân Lao động Thành Đoàn TP.HCM, và cũng là chỉ huy chiến dịch Kỳ nghỉ hồng), nhân kỷ niệm 20 năm chiến dịch tình nguyện Kỳ Nghỉ Hồng mở mặt trận quốc tế tại nước CHDCND Lào.
Khi bắt tay vào việc tìm ý tưởng, tôi đã nghĩ ngay đến một bài hát song ngữ gồm tiếng Anh và tiếng Việt. Trong bài hát, tôi đã sử dụng hình ảnh đãi Trường Sơn và sông Mê Kông, nơi liên kết giữa 2 quốc gia. Với dãi Trường Sơn, phía nước bạn Lào có nhiều tên gọi, nhưng một trong những đỉnh cao tương ứng, họ gọi là núi Phù Luông (Phou Loang). Và hình ảnh dãi Trường Sơn như một lưng núi để hai quốc gia dựa vào nhau.
Còn với cái tên Mé Kong, tiếng Lào là sông mẹ (sông cái). Khi dòng Me Kong chảy qua Campuchia về Việt Nam, nó tỏa thành 9 dòng sông nhỏ, rồi cùng hội tụ 1 dòng lớn để chảy ra biển. Người Việt Nam gọi là sông Cửu Long (9 rồng), và được ví như dòng sữa mẹ nuôi lớn hai anh em.
Trong chiến dịch Kỳ nghỉ hồng năm 2010, tôi đã được tháp tùng cùng các chiến sĩ tình nguyện, đến vùng rừng núi ở tỉnh Sekong, và trú ngụ tại bản Tăng Ta Lăng nhiều ngày. Chúng tôi đã thấy xác chiếc xe tăng của bộ đội Việt Nam bị trúng bom trên đường hành quân, và một quả tên lửa bỏ lại sau chiến thắng ngày 30/4/1975. Dãi núi phía bên Lào chính là nơi chúng ta đã mượn đường để vận chuyển vũ khí hạng nặng, giúp giải phóng các tỉnh Tây nguyên và miền Nam Việt Nam.
Sau khi hoàn tất, bài hát Brother Viet Laos được ban chỉ huy chiến dịch Kỳ nghỉ hồng thay mặt tôi, trao tặng cho 2 tỉnh đoàn Attapue và Chamasak, nơi mà các hoạt động tình nguyện của thanh niên TP.HCM diễn ra 20 năm qua.
Nghe radio chương trình Âm nhạc tỏa sáng do Hội âm nhạc TP.HCM và VOH thực hiện, nhạc sĩ Xuân Nghĩa nói về 2 bài hát: “Vẽ lại bức tranh Sài Gòn” (nhân kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước) và “Brother Viet Laos” tại đây.
Nắng chiều xuống dần ánh vàng cánh đồng lộng gió Mường Thanh Chiếu nghiêng dáng người khách lạ đến từ miền Đông Paris Đứng lặng trước đài cao Nhớ hồi ức Điện Biên Một thời tham chiến đau thương vô danh hôm nay chưa quên
Phía nơi cuối đường có người pháo binh già chăm vườn hoa Ngước nhìn thấy người khách lạ đến nhà hỏi thăm gần xa Bất chợt bỗng nhận ra Dáng người lính dù xưa Từ bên chiến tuyến Him Lam năm xưa hôm nay trở lại.
Chorus: Và rồi họ bắt tay nhau, ôm vai nhau như bạn thân thắm thiết Và rồi họ bước đi thăm những nơi khi xưa là hai chiến tuyến Và rồi họ nói cho nhau ước mơ tương lai của hai đất nước Và họ khoác vai nhau ghi bức chân dung nụ cười hòa bình Tượng đài chiến thắng hôm nay chứng minh cho đôi bạn hai mái tóc Mường Thanh rực sáng hôm nay xóa đi bao nhiêu lằn ranh hôm qua Điện Biên thành phố hoa ban đã bao năm vươn mình về phía trước Là nơi đến mang tên hòa bình vì ngày mai
Bài hát với câu chuyện người cựu lính dù Pháp trở lại thung lũng Mường Thanh để tìm hồi ức về cuộc chiến vô nghĩa mà anh ta đã tham chiến. Rồi tình cờ gặp lại người pháo thủ năm xưa trên chiến trường Điện Biên mà anh ta đã phải dương cờ trắng. Người pháo thủ già giờ đây có một cuộc sống an nhiên ngay trên mảnh đất từng là những giao thông hào.
Và khi gặp lại, tất cả hận thù tan biến, họ chỉ còn những cái bắt tay, nói về những vết tích chiến trường, và những tương lai của hai quốc gia, và không quên chụp chung những bức ảnh với nụ cười hòa bình. Từ đó, Điện Biên có tên gọi điểm đến của hòa bình. Bài hát sáng tác nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên.
Nhớ khi còn dưới ách đô hộ Cuộc sống lưng trần bao khốn cùng Một ngọn cờ đã kéo lên kêu gọi Kết đoàn công nhân, cùng nhau đấu tranh Khi quê hương đã thanh bình Cuộc sống đang cần bước tiến xa hơn Và công nông hay trí thức lao động Vẫn ngọn cờ chung, hòa bài ca kết nối.
Chorus: Kết nối hướng tới tương lai Bước lên sánh vai thời đại Đánh dấu những mốc son vàng Công đoàn lao động Việt Nam Kết nối khối óc con tim Chung tay cùng ra biển lớn Và mong muốn với quê hương mai sau này Bớt đi nhọc nhằn Vẫn nắm chắc lấy tương lai Lúc non nước trao vận mệnh Thách thức dẫu có muôn lần Vẫn không ngại ngần đi qua Vẫn kết nối giữa phong ba Với bao niềm tin phía trước Ngọn cờ ấy vẫn sáng danh với muôn đời Công đoàn Việt Nam.
“Kết nối hướng tới tương lai” là bài hát về Công đoàn Việt Nam. Tôi viết bài hát này theo lời đề nghị của Cung văn hóa Lao Động, thay mặt Công đoàn Việt Nam, vào năm … (không nhớ). Năm đó, ở Cung văn hóa Lao Động TP.HCM có tổ chức một cuộc vận động sáng tác đại chúng, đồng thời đặt riêng một số nhạc sĩ sáng tác hưởng ứng cho cuộc vận động này. Và tôi cũng là một trong những nhạc sĩ được mời.
Hỡi sông Hậu, [ơ hơ hơ hơ] lặng nghe tôi hát khúc ca người Long Xuyên [Tiếng ca từ những con người hôm nay] Đã bao lần, [từ những nhọc nhằn] vượt qua gian khó đi lên từ đôi tay [cùng nhau nguyện ước xây nên nơi này] Những con người [mảnh đất anh hùng] Cần lao chung sống trong thâm tình anh em [cùng sống bên nhau trong tình anh em] Để rồi hôm nay [chung tay bên nhau] Chuyển mình vươn lên [chung tay vươn xa] Từ những công trình bên những xóm làng Từ những mái nhà bên những cánh đồng Từ những ước mong vượt lên với bao hy vọng [với bao hy vọng] Từ triệu người dân đất Long Xuyên anh hùng Người con Long Xuyên đã đưa con tàu Việt Nam bước qua sóng gió thăng trầm Nay dòng sông Hậu Giang đón bao chuyến hàng ngược xuôi bốn phương Long Xuyên hỡi bước sang trang rồi Thành phố ơi bước sang ngày mới Ta đã bước với bao con người Từng đứng bên nhau trong lao động Ta đã bước với bao tự hào Thành phố Long Xuyên chào ngày mới.
Bước lên cùng Long Xuyên là bài hát đề tài cổ động về thành phố Long Xuyên tôi viết vào năm 2009. Ca khúc này đã được giải Nhì cuộc vận động sáng tác mừng Thành phố Long Xuyên (quê hương chủ tịch Tôn Đức Thắng) trở thành đô thị loại II. Cuộc vận động này cũng diễn ra vào năm đó, do UBND TP.Long Xuyên tổ chức.
Những con tàu năm ấy đi trong màn đêm Vượt sóng gió với bao người tuổi trẻ Vì nguyện ước quê hương sau này bình yên.
Bản hùng ca đã viết trên đại dương Bằng tiếng súng vang lên xé tan màn đêm Bằng những bức chân dung người thủy thủ Vừa nằm xuống trên sóng biển mênh mông.
Ơi những con tàu đạp sóng gió trùng khơi Nơi đêm đêm hỏa châu thắp soi Vì miền Nam đang gọi chính tên mình Những hy sinh bao nhiêu lần không nhớ Mà chỉ nhớ lời thề năm xưa Ra đi vì tổ quốc quyết sinh Rồi hôm nay trên mảnh đất thanh bình Ta nghiêng mình trước biển trời quê hương.
Khoảng tháng 9 năm 2011, tôi mới về làm phóng viên ở báo Thanh Niên. Tình cờ lướt facebook tôi thấy một số thông tin về một sự kiện sắp diễn ra: hành trình 20 ngày đi biển theo con đường tàu không số huyền thoại. Tôi không khó để moi thông tin từ hệ thống Đoàn, và được biết đây là chương trình kỷ niệm 50 năm đường Hồ Chí Minh trên biển, do Trung ương Đoàn tổ chức. Chương trình này được gọi là học kỳ trên biển (tương tự như học kỳ quân đội ấy, nhưng là hành trình theo dấu tích đường Hồ Chí Minh trên biển mà chúng ta thường gọi là tàu không số).
Xem
Cơ hội có một không hai
Tôi nhận ra ngay, đây là hành trình có một không hai trong đời mình. Bạn phải hiểu rằng, người ta chỉ tổ chức hành trình như vậy vào năm chẵn (50 năm). Và hành trình ấy chỉ có ý nghĩa nếu có các nhân chứng lịch sự đi cùng. Đó là các thuỷ thủ đoàn tàu không số. Tuy nhiên, năm đó các bác đã già hết cả… vì vậy, liệu 60 năm, 70 năm sau có thể tổ chức hành trình được nữa không? Tôi không thể bỏ lỡ cơ hội này, và gọi ngay cho đồng chí Lê Quang Tự Do (lúc bấy giờ là cán bộ ban tuyên giáo Trung ương Đoàn). Tự Do cũng là một người anh em khi anh đang là sinh viên ĐH Bách Khoa TP.HCM. Vì thế, tôi có thể gọi dễ dàng, và nói rằng mình muốn được tham gia hành trình này, với tư cách một phóng viên. Đồng chí Tự Do bảo tôi, sao anh không đăng ký sớm, bên báo Thanh Niên đã cử 2 phóng viên miền Trung đi rồi. Để em tính.
Rồi vài bữa sau, Tự Do gọi cho tôi bảo là Trung ương Đoàn đồng ý, và sẽ gửi công văn cho báo, đề nghị cử anh đi. Nhưng anh cũng giúp em một việc là sáng tác giúp em một bài về chương trình Tàu không số này. Tất nhiên là tôi đồng ý! Tôi biết có nhiều bạn đã từ chối hải trình này, bởi lý do… sợ ói. Điều đó cũng dễ hiểu thôi, bởi đi dài ngày trên biển không đơn giản, nhất là say sóng. May cho tôi đã trải qua những ngày đi Trường Sa bằng tàu HQ957 (tàu cứu hộ) vào năm 2007, nên cũng biết mình cần chuẩn bị điều gì. Hơn nữa, cái tính tò mò về nhưng “con tàu ma” mà hồi nhỏ từng nghe kể, khiến mình phải đi cho được.
Học kỳ trên biển
Và chỉ vài ngày sau, tôi có mặt tại Quân chủng Hải quân (Thành phố Hải Phòng), cùng với hơn 100 bạn trẻ đến từ 63 tỉnh thành toàn quốc, để bắt đầu cho một hành trình 20 ngày của những con tàu không số huyền thoại. Hành trình của chúng tôi đi qua bến K15 (Hải Phòng), bến sông Gianh (Quảng Bình), nơi tiếp giáp vĩ tuyến 17; bến Sa Kỳ (Quảng Ngãi), bến Vũng Rô (Phú Yên), bến Lộc An (Bà Rịa- Vũng Tàu), bến Thạnh Phong (Bến Tre), bến Cồn Tàu (Trà Vinh) và sau cùng là bến Vàm Lũng (Cà Mau) và trở về TP.HCM. Chúng tôi đi theo hải trình mà đoàn tàu không số đã thực hiện nhiệm vụ vận chuyển vũ khí trên biển như thế nào.
Đương nhiên, tôi có điều kiện trò chuyện với các bác cựu thuỷ thủ năm xưa. Có thể nói đơn giản thế này: “tàu không số” không phải không có số, mà là có rất nhiều số. Hay nói đúng hơn, là không có số nào cố định. Các con tàu này được cải trang thành nhiều tàu khác nhau. Khi thì là tàu đánh cá, khi thì là tàu buôn nước ngoài. Trước khi vào vùng biển tỉnh nào để thả vũ khí, các thuỷ thủ sẽ sơn tàu, đổi số hiệu, rồi mới vào bờ. Sau khi thả xong vũ khí, tàu quay đầu đi ngược trở lại ra hải phận quốc tế, lại sơn phết, thay đổi số xong mới đi tiếp sang vùng biển tiếp theo. VÌ vậy, khi địch phát hiện có tàu đổ vũ khí, chúng sẽ báo cho các đồn ở tỉnh bên về số hiệu tàu. Nhưng bên kia sẽ không tìm thấy con tàu nào có số hiệu ấy, mà chỉ thấy những con tày Phillpine hay Indonesia đang di chuyển trên hải phận quốc tế mà thôi. Chúng bực bội và gọi đó là những con tàu ma.
Sáng tác trong cabin thủy thủ
Để phục vụ cho các đại biểu của hành trình này, Hải quân cũng đưa một chiến sĩ làm công tác văn công đi theo với một cây đàn organ. Bên cạnh đó, từ lúc rời bến, chúng tôi đã gặp bão đuổi phía sau. Vì vậy, dù không sóng gió như những ngày đi Trường Sa, nhưng cũng đủ làm các thành viên đoàn sớm mệt. Và vị trí ít bị lắc lư nhất là dưới boong tàu. Vì thế, tôi mượn cây đàn của anh chiến sĩ ấy, và ngồi trong khoang thuỷ thủ (vào những giờ họ lên boong) để sáng tác.
“Những con tàu năm ấy đi trong màn đêm Vượt sóng gió với bao người tuổi trẻ”
Câu mở đầu để nói đặc điểm của những con tàu không số: luôn ra khơi vào đêm tối, đặc biệt là những ngày mưa gió giông bão để tránh bị tuần tra. Đây là điều khác biệt, nếu bạn muốn nói về những con tàu không số. Và các ca từ cứ thế nối tiếp nhau xuất hiện. Tôi viết bài hát này suốt nhiều ngày liền. Có những lúc bí ca từ, tôi lại lân la lên nói chuyện với các bác thuỷ thủ xem có tứ gì mới không.
Ngày 23/10/2011, chúng tôi cập cảng lữ đoàn 125 (Cát Lái – TP.HCM), kết thúc 18 ngày trên biển với con tàu HQ996 đầy kỷ niệm cùng hơn 100 thành viên. Trong hội trường họp mặt hôm ấy, tôi đã hát công bố ca khúc này. Đồng chí Lê Quang Tự Do hôm đó cũng có mặt, anh đang lúi húi ghi chép gì đó. Khi nghe câu hát cuối “rồi hôm nay trên mảnh đất thanh bình, ta nghiêng mình trước biển trời quê hương”, anh ngước lên, và cười: Hay!
Bài hát sau này được sử dụng trong một số chương trình về biển đảo, nhưng bị nhầm lẫn đổi tên thành Bản hùng ca trên biển (bạn có thể tìm thấy tựa đề này trên google). Rồi tựa đề này cũng được đưa thành tựa phóng sự về tàu không số. Tuy nhiên, tôi vẫn nhắc các biên tập và ca sĩ rằng, tựa đề bài hát về tàu không số này phải là “Bản hùng ca trên đại dương”, bởi tôi muốn nói hải trình tàu không số không chỉ là vinh quang, mà còn là những người nằm xuống giữa lòng “đại dương” mênh mông.
Phía xa xa chân trời nghìn trùng sóng gió Có những con người thay chúng ta Đang vượt qua ngọn sóng vươn tới chân trời Giữ lấy nơi biên cương chưa bình yên của mọi người. Ngoài kia không có Ngọc Lan Không tiếng chim hót ngày nắng hồng Không hẹn hò và không đón đưa Những trưa chiều về không tiếng hát Chỉ có gió sương trên cánh tay những người tuổi trẻ Đang kề bên nhau, vì non sông mãi yên bình.
Chorus: Trường Sa, ah ha ha ha ha Mảnh đất quê hương nơi giữa muôn trùng Từng bão giông gió mưa mịt mùng Mà vẫn luôn sáng nơi chân trời Cùng với bao chàng trai ra nơi ấy Ngăn sóng gió biên thuỳ nơi ấy là Trường Sa.
Trở lại từ đầu (Phía xa xa...)
Chorus: (Trường Sa ah ha ha ha ha...)
Coda: Trường Sa ah ha ha ha ha ha Bài hát cho anh chưa viết nên lời Mà tiếng ca đã vang lên rồi Từ trái tim biết bao con người Cùng hướng ra, ngoài khơi xa mênh mông đó Nơi có những con người, đang sống vì Trường Sa.
Bài hát đã được phát hành chính thức trong album “Nhạc sĩ Xuân Nghĩa – Best of 2000 – 2023”, trên nền tảng kỹ thuật số.
.. Một số MV khác
Ca sĩ Đức Tuấn trong chương trình đầu tiên giới thiệu bài hát trên đài truyền hình TP.HCM (2008)
Ca sĩ Sao Mai – Lê Xuân Hảo và MV Nơi ấy là Trường Sa phát hành năm 2019
MV trong bộ phim ca nhạc Trường S bến bờ trong nhau do NSUT Khánh Hòa thực hiện năm 2024
.. Hoàn cảnh sáng tác
Khoảng chục năm trở lại đây, nếu bạn có dịp đi thăm quần đảo Trường Sa, sẽ nhận được một chiếc huy hiệu Trường Sa do hải quân Việt Nam trao tặng. Thế nhưng, tôi lại không có. Hay nói đúng hơn, những người đã đi thăm Trường Sa vào những năm 2000 đều không có. Do lúc bấy giờ, việc đi thăm đảo còn rất hạn chế. Mỗi năm chỉ có 2 chuyến vào tháng 4 mà thôi. Vì thế việc có một cái gì đó làm kỷ niệm của đảo lúc bấy giờ là điều không tưởng. Và tôi đã có một câu chuyện về món quà của đảo, dẫn đến việc sáng tác bài hát Nơi ấy là Trường Sa như hiện nay như sau:
(click vào đây xem tiếp):
I. Sóng gió trên hải trình đến Trường Sa
…năm đó, chúng tôi gặp bão suốt hải trình. Khó khăn lắm chúng tôi mới lên được các đảo Tốc Tan, Đá Tây A, Trường Sa Đông…
Ảnh chụp trên đảo Trường Sa lớn năm 2007
Tháng 4 năm 2007, tôi được UBND TP.HCM mời tham gia đoàn văn nghệ sĩ đi thăm quần đảo Trường Sa. Chiếc tàu đưa chúng tôi đi mang số hiệu HQ 957, là loại tàu cứu hộ, (dùng để lai dắt tàu nạn), nên nó chạy lì và chậm. Vì thế, 15 ngày đi biển, nhưng chỉ đến được 6 điểm, gồm: nhà giàn DK1; các đảo đá Tốc Tan; Đá Tây A; Phan Vinh; Trường Sa Đông, Trường Sa lớn. Nghiệt một cái năm đó, chúng tôi gặp bão suốt hải trình, nên rất khó khăn để lên các đảo. Thậm chí, với nhà giàn DK1 và đảo Phan Vinh, chúng tôi phải vẫy tay từ xa để chào những người lính trên đó, rồi đi tiếp mà không thể lên được.
Câu chuyện tôi muốn kể với bạn là ngày cuối cùng đến với đảo Trường Sa lớn. Hôm đó là chiều muộn, tôi và anh Nguyễn Văn Đua (lúc bấy giờ là Phó bí thư thành ủy TP.HCM) đứng ngắm hoàng hôn ở mũi tàu và trò chuyện về gia đình. Chợt xa xa cuối chân trời, tôi thấy một hình dáng mờ mờ. Tôi hỏi anh Đua, “có phải đảo Trường Sa lớn kia không anh?”. “Chắc vậy, Nghĩa cũng tinh mắt đó” – Anh Đua trả lời.
Theo kế hoạch ban đầu, chúng tôi sẽ đến Trường Sa lớn vào buổi sáng hôm đó. Nhưng do sóng gió mấy hôm trước, nên hải trình chậm lại. Vì thế, chuẩn đô đốc hải quân lúc đó đã quyết định để đoàn nghỉ lại 1 đêm trên hòn đảo này.
Sau khi đi qua đàn cá heo lượn trên mặt sóng, tàu HQ-957 cũng đã đến trước cầu tàu của hòn đảo Trường Sa lớn. Tuy nhiên, chúng tôi gặp một trắc trở: “Sóng lớn quá, tàu không thể vào được” – Một thủy thủ trẻ giải thích với tôi.
Người thủy thủ giải thích thêm, nếu ở những vùng biển gần đất liền, tàu sẽ đi là là song song với bờ, và dùng quán tính vừa đủ để tàu cập cầu cảng. Nhưng ở đây, nơi có rất nhiều đá ngầm, và trong điều kiện thời tiết không mấy thuận lợi, tàu có thể bị sóng đánh ngang khi đi song song với bờ và va vào đá ngầm. Hai hôm trước, một xuồng cứu hộ của tàu chúng tôi bị chân vịt vào đá ngầm khi rời đảo Trường Sa Đông, khiến nó không thể điều khiển dễ dàng để trở về tàu mẹ. Nên đây là điều mà những người phụ trách tàu hết sức đắn đo.
Trên cabin, chuẩn đô đốc và thuyền trưởng, cùng anh Nguyễn Văn Đua đăm chiêu trao đổi. Có lẽ, câu chuyện buộc phải chia tay đảo sớm sẽ được đưa ra bàn lúc này. Nếu đúng như vậy, thì đây sẽ là điểm thứ 3 bị hủy bỏ trong hải trình. Có nghĩa là, đến năm sau mới có tàu khách trở lại. Những người lính sẽ tiếp tục ở lại ngoài kia gần 365 ngày nữa giữa biển cả mênh mông.
Tuy nhiên lần này, thuyền trưởng tàu HQ-957 đã quyết định thử một cơ hội khác. Dưới sự chỉ huy của ông, con tàu chuyên lai dắt ấy đã chạy trực diện vào cầu. Khi đến gần, thì cho tàu quay ngang, và để sóng đưa thân tàu cập cầu. Các thủy thủ sẽ dùng lốp cao su để chống va đập.
Và đúng như kế hoạch, sau một hồi hò hét chằng kéo, các thủy thủ HQ-957 cũng đưa tàu cập cảng một cách an toàn. Chúng tôi nhanh chóng mang hành lý cá nhân gọn nhẹ xuống đảo để nghỉ. Và các thủy thủ vận chuyển hàng hóa cấp tốc, để tàu sẽ ra ngoài neo đậu. Một không khí tất bật diễn ra ngay trên cầu đảo Trường Sa lớn.
Tối hôm đó, chúng tôi có một chương trình giao lưu văn nghệ giữa những nghệ sĩ TP.HCM và các chiến sĩ hải quân đảo Trường Sa, và một đêm ngả lưng sung sướng nhất trong hải trình lênh đênh sóng gió.
II. Chiếc nón hải quân
…Trong hàng ngũ thủy thủ nghiêm trang tiễn đoàn trên đảo, có một người lính trẻ trên tay cầm tập nhạc, đầu trần. Chiếc nón hải quân của cậu ấy đang nằm trong tay tôi.
Sáng hôm sau, chúng tôi dạo chơi quanh đảo, trò chuyện với những người lính xa quê. Bất chợt, nghệ sĩ nhiếp ảnh Duy Anh (một phóng viên ảnh hàng đầu), gọi tôi cùng 1 nữ ca sĩ trẻ trong đoàn, và thêm một vài chiến sĩ hải quân trên đảo ra bờ biển để “sáng tác” một vài bức ảnh về Trường Sa. Trong đó có một chiến sĩ đang làm công tác hậu cần. Vì đi vội theo chúng tôi nên người chiến sĩ này không kịp mang theo nón. Và sau đó, một bức ảnh của nghệ sĩ nhiếp ảnh Duy Anh, trong đó có tôi mặc áo Thanh niên Việt Nam, ôm đàn guitar, cùng nữ ca sĩ trẻ đến từ đất liền, cùng những người lính hải quân Trường Sa, hòa nhịp hát bên bờ biển sóng vỗ trắng xóa đã gây ấn tượng mạnh, và được triển lãm ở nhiều sự kiện, cũng như in trang bìa một số tạp chí.
Bức ảnh nổi tiếng do NSNA Duy Anh gửi tặng tôi, trong đó có một người lính hải quân đầu trần.
Trở lại câu chuyện sau buổi chụp ảnh đó, chúng tôi trở về hội trường chuẩn bị cho buổi trò chuyện của lãnh đạo thành phố với các chiến sĩ. Trong lúc chờ đợi, chúng tôi ra hành lang nói chuyện phiếm. Nhìn các chiến sĩ hải quân trong hội trường, tôi chợt nghĩ và nói với hai nhạc sĩ Đỗ Phan Kỳ Anh và Phan Thị Thanh Bình: “phải chi mình có cái nón hải quân về làm kỷ niệm nhỉ”.
Đúng là mỗi khi chúng ta đi đến đâu, cũng muốn mua một cái gì đó về làm kỷ niệm. Và đến đây cũng vậy. Có điều, Trường Sa toàn nắng gió. Đến chim chóc nếu có cũng không bay nổi, hoa trồng lên cũng bị gió quật, lấy gì mà làm “đặc sản”. Duy nhất sống được ở đây [lúc bấy giờ] là cây Bàng vuông và cây Phong ba, cùng mấy loại dây mọc trên cát như rau muốn biển với loại hoa mà nhạc sĩ Thanh Bình đã viết (trong bài hát Tiếng hát nơi đảo xa của chuyến đi này: anh tặng em hoa muống biển giữa trùng khơi…). Vì thế, trong con mắt dân đi đây đi đó như tôi, thì quà lưu niệm hợp lý ở hòn đảo này là chiếc nón hải quân. Tất nhiên, làm gì có chuyện đó xảy ra. Hai nhạc sĩ kia nghe rồi chỉ cười, gật đầu ờ ờ, phụ họa thêm vài lời về công dụng của chiếc nón, rồi lái qua chuyện khác.
Nhưng điều tôi không ngờ đến, người lính trẻ đầu trần đi chụp ảnh cùng chúng tôi ban nãy đang đứng ở phía sau. Trong lúc làm công tác pha trà rót nước phục vụ đoàn, vô tình nghe được câu chuyện ấy. Đến buổi trưa, sau khi chúng tôi vừa dùng cơm thân mật xong, người lính đảo kia đã đến và nói rằng muốn gặp riêng tôi. Chúng tôi ra một gốc cây trò chuyện. Đấy là một cậu lính trẻ trạc tuổi nghĩa vụ quân sự, dáng người vừa phải, da sạm nắng, mặc chiếc áo trắng cổ yếm xanh của hải quân. Bằng giọng hơi nhập ngừng, cậu lính đảo ấy cố gắng diễn đạt thành ý của mình: “Hồi nãy em có nghe anh nói muốn có một chiếc nón hải quân để làm kỷ niệm. Chúng em trên đảo cũng không có gì, nên em xin tặng anh chiếc nón và áo cũ này để làm kỷ niệm”.
Tôi như chết đứng. Trời ạ, lỡ dại mồm khiến cho mình rơi vào tình cảnh khó xử. Tôi hiểu rằng đây là quân trang quân dụng của người lính, không thể đi xin như vậy được. Tôi định từ chối, nhưng cậu lính trẻ nói ngay: “Anh đừng ngại, em còn quân phục mà. Cái nón và áo này cũ rồi, nhưng nó là đồ của lính đảo Trường Sa thật. Các anh các chị nghệ sĩ ở đất liền ra thăm bộ đội là quý đối với chúng em rồi. Chúng em ngoài này chẳng có gì. Nghe anh mong muốn vậy, em xin tặng anh để nhớ đến những người lính đảo Trường Sa chúng em”.
Nói rồi, cậu lính trẻ lấy bút ký lên chiếc nón và áo hai chữ: Hải Triều. Tôi không thể từ chối được nữa. Sau đó tôi lấy trong ba lô ra một tập bài hát của mình, và ký tặng lại cho Hải Triều.
Ba hồi còi vang lên, những sợi dây tời được tháo ra, tàu HQ 957 bắt đầu rời đảo. Trong hàng ngũ thủy thủ nghiêm trang tiễn đoàn trên đảo, có một người lính trẻ trên tay cầm tập nhạc, đầu trần. Chiếc nón hải quân của cậu ấy đang nằm trong tay tôi.
Hải Triều, người lính đầu trần vẫy tay chào tôi cũng đoàn rời đảo. Trên tay cầm tập bài hát mà tôi đã tặng, và cậu đã giới thiệu tập bài hát này với cha mình
III. Bài hát ra đời
Suốt hành trình còn lại, tôi luôn cảm thấy áy náy với quyết định nhận quà từ người lính đảo. Tôi tâm sự với vài người trong đoàn. Đa số các anh đều trách: “Sao lại đi lấy đồ của lính. Mày cần thì anh xin cho một cái nón mới. Thậm chí, trao tặng đàng hoàng…”. Tôi cứ suy nghĩ mãi, việc mình làm vậy có đúng không. Nhưng chắc chắn một điều, chiếc nón tôi cầm trong tay đã nhuộm màu sương gió Trường Sa, khác hoàn toàn một chiếc nón mới xuất xưởng. Nó minh chứng cuộc đời tôi đã đặt chân đến quần đảo thiêng liêng ấy. Vậy đáp lại, tôi cần phải sáng tác một bài hát thật xứng đáng.
Vài tháng sau, tôi có việc đi Cần Giờ một mình bằng xe máy. Hôm ấy trời vừa mưa xong, hơi nước hòa trong không khí mát mẻ, làm người ta dễ hồi tưởng đến quá khứ. Và tôi đã nhớ lại hình ảnh chuyến đi Trường Sa ấy, câu chuyện về người lính trẻ và chiếc nón hải quân. Rồi tôi lẩm nhẩm một giai điệu:
“phía xa xa chân trời nghìn trùng sóng gió…”.
Thế là bài hát Nơi ấy là Trường Sa được bắt đầu.
Sau khi về, tôi tiếp tục hoàn thiện bài hát trong vài tháng. Ban đầu, phần điệp khúc chỉ có một lần. Tuy nhiên, sau khi hát tới hát lui, tôi vẫn thấy thiếu một cái kết thật ý nghĩa. Nó chưa đã! Có lẽ trời cho tôi một khả năng diễn giải bằng ca từ khá phong phú, nên tôi không gặp khó khăn khi quyết định sáng tác tiếp một Coda (phần kết) bằng chính giai điệu điệp khúc của bài:
“…Bài hát cho anh chưa viết nên lời, mà tiếng ca đã vang lên rồi, từ trái tim biết bao con người, cùng hướng ra, ngoài khơi xa mênh mông đó. Nơi có những con người, đang sống vì Trường Sa”.
Bài hát hoàn tất vào khoảng đầu năm 2008. Sau khi sáng tác xong, tôi báo cho nhạc sĩ Thanh Bình biết. Chị ấy lập tức bày một bữa tiệc nhỏ tại nhà, mời một số anh em thân thuộc trong đoàn cùng đến để nghe tôi giới thiệu bài hát này. Sau khi nghe xong, chị Thanh Bình nói với tôi rằng, chị thích cái coda đó: “Bài hát cho anh chưa viết nên lời, mà tiếng ca đã vang lên rồi…“
IV. Người lính già ở Cam Ranh
…Tên tôi là Hải Quân. Con trai tôi cũng là bạn của nhạc sĩ. Nó giới thiệu với tôi rằng từng được nhạc sĩ tặng cho một tập nhạc. Tên nó là Hải Triều”...
Sau khi tôi viết xong bài hát này, thì cũng là lúc tôi được Thành đoàn TP.HCM và Nhà văn hóa Thanh Niên mời đi giao lưu tại cảng quân sự Cam Ranh (Khánh Hòa), nơi sẽ diễn ra lễ tiễn quân ra Trường Sa (Đây là đợt thay quân hàng năm cho các đảo). Và trước hôm lên đường, chúng tôi cùng nhau biểu diễn ca nhạc và tặng quà tại đây.
Buổi tối hôm ấy, tại hội trường lữ đoàn 146, tôi được mời lên giao lưu về chuyến đi. Tôi đã kể lại kỷ niệm ấn tượng về hải trình sóng gió, và định nói về người lính trẻ tặng chiếc nón. Tuy nhiên, những người trong ban tổ chức, có lẽ muốn dành thời gian cho hát hò nhiều hơn, nên không muốn tôi giông dài. Người phụ trách đoàn vội cho MC ra cắt ngang khi tôi chưa kịp kể về người lính trẻ. Thay vào đó, tôi phải hát ngay bài hát mới Nơi ấy là Trường Sa.
Dù hơi khó chịu với cách hành xử thiếu tế nhị này, nhưng tôi cũng chiều lòng họ. Ban đầu, tôi định hát bằng đàn guitar cho khác với các ca sĩ trong đoàn. Tuy nhiên, do không chuẩn bị trước nên hội trường không có chân micro để tôi hát. Vì vậy, tôi phải dùng đến nhạc nền, để có thể cầm micro thay vì cầm đàn. (Phần nhạc nền tôi đã nhờ nhạc sĩ Phạm Gia Khang phối nhạc theo tone Si thứ (Bm) để tôi hát demo).
Phần dạo nhạc bắt đầu với tiếng sóng vỗ, hòa tiếng piano long lanh như những giọt nước vang lên. Và tôi bắt đầu…
"Phía xa xa chân trời nghìn trùng sóng gió, có những con người thay chúng ta đang vượt qua ngọn sóng vươn tới chân trời..."
Tôi cứ thế hát cho đến hết điệp khúc lần thứ nhất, thì chẳng hiểu thế nào nhạc nền bị tắt. Tôi chưng hửng trên sân khấu. Nhưng lúc đó, cả hội trường đã vỡ òa khi câu cuối ngân lên:
“…những chàng trai ra nơi ấy, ngăn sóng gió biên thùy, nơi ấy là Trường Sa”.
Tiếng reo hò cuối hội trường của những chiến sĩ trẻ, cùng tiếng vỗ tay xuất hiện giữa bài. [thường khán giả sẽ vỗ tay cuối bài. Chỉ khi lời ca chạm đúng cảm xúc, thì họ sẽ vỗ tay dù bài hát mới đến hết lần 1].
Trong lúc đứng trên sân khấu, tôi để ý thấy hàng ghế đầu có một người đàn ông lớn tuổi, mặc áo sơ mi cộc tay bình thường, khi những người xung quanh mặc quân phục. Chắc hẳn là lãnh đạo hoặc tương đương. Vì nhạc bị dừng, nên tôi phải kết thúc sớm phần trình diễn của mình, và lui vào sau sân khấu để cất đàn. Bổng người đàn ông mặc thường phục ấy xuất hiện và nói: “cho tôi gặp nhạc sĩ Xuân Nghĩa một chút”. Tôi quay qua: “Vâng em đây”. Người đàn ông vội vàng bắt tay: “Tên tôi là Hải Quân. Con trai tôi cũng là bạn của nhạc sĩ. Nó giới thiệu với tôi rằng từng được nhạc sĩ tặng cho một tập nhạc. Tên nó là Hải Triều”.
Ố! Tôi bất ngờ đến không nói được gì. Một cảm xúc lẫn lộn. Những bực bội vì sự cắt ngang vô duyên của MC, và sự cố nhạc nền vừa rồi bỗng biến mất. Thay vào đó là cảm xúc vui mừng, được gặp bố của người lính trẻ ấy. Tuy vậy, cuộc gặp gỡ của chúng tôi chỉ vài câu ngắn ngủi. Lúc đó sân khấu cũng vừa kết thúc, các nghệ sĩ lui vào hậu trường, nên không khí khá lộn xộn. Tôi bảo cho phép tôi dọn đàn xong, sẽ gặp ông ngay. Tuy nhiên, sau khi trở ra, tôi tìm ông thi một sĩ quan cho biết ông đã về rồi.
Từ đó, tôi không gặp ông nữa. Tôi tiếc là chưa kịp kể cho ông nghe về chiếc nón hải quân của cậu con trai đã khiến tôi viết nên bài hát ấy. Có lẽ niềm tự hào đáng có của một người cha hải quân đã bị đánh mất bởi suy nghĩ hạn chế của người chỉ huy sân khấu hôm ấy. Những người làm chương trình này không hiểu một sự kiện cần có dấu ấn và điểm nhấn. Họ nghĩ một cách cực kỳ nghiệp dư rằng, việc đem các ca sĩ đến mới là sự kiện. Vì thế, họ đã bỏ lỡ một câu chuyện có một không hai, và một cơ hội không bao giờ có lại.
V. Ca sĩ Đức Tuấn
Sau cuộc giao lưu đó, tôi phân vân không biết nên chọn giọng ca nào cho bài hát của mình. Việc quyết định chọn ca sĩ đầu tiên cực kỳ quan trọng. Vì ca sĩ đó phải truyền tải tất cả ý tứ mà bạn muốn thể hiện cho khán giả nghe.
Sau một thời gian suy nghĩ, tôi đã quyết định gọi cho Đức Tuấn – ca sĩ từng phát hành bài hát Bye goodnight (Chúc ngủ ngon) của tôi trước đó. Ngoài ra, Đức Tuấn cũng từng là thành viên CLB Giai điệu xanh, trong tốp ca Đến với con người Việt Nam tôi trước đây. Nên tôi nghĩ, có thể Đức Tuấn cũng sẽ hiểu cách phát triển âm giai của tôi.
Từ phần nhạc nền mà nhạc sĩ Phạm Gia Khang đã tạo giúp tôi để hát trong buổi giao lưu tại cảng Cam Ranh nói trên, tôi cùng ca sĩ Đức Tuấn vào phòng thu NT Studio để thực hiện bản ghi âm này.
Tuy nhiên, sau khi vỡ bài, chúng tôi mới thấy phần nhạc nền hơi thấp so với giọng nam cao của Đức Tuấn. Vì thế phòng thu âm thử dùng phần mềm để nâng tone bản nhạc nền lên 1,5 cung [từ Si thứ (Bm) lên Rê thứ (Dm)]. Rồi dự định sau khi Tuấn thu âm xong, tôi sẽ nhờ Phạm Gia Khang xuất lại file nhạc nền mới với tone Dm thay vào. Tuy nhiên, kế hoạch này bị thất bại. Lý do là sau khi nâng tone, phần nhạc nền bị “méo tiếng”, khiến cho Đức Tuấn không cảm được nhạc để thu âm nữa. Và chúng tôi quyết định hoãn lại vài ngày để làm lại beat nhạc khác cho Tuấn.
Về nhà, tôi gọi cho Phạm Gia Khang thì được biết, cây đàn đang để ở một phòng trà, nơi anh chơi nhạc hằng đêm. Mặt khác, anh ấy sẽ phải đem đàn vào phòng thu âm và đánh nhạc lại từ đầu có thể mất cả tuần, vì anh ấy đang rất bận. Vì thế, tôi quyết định sử dụng chiếc máy Jam Station JS5 chuyên đệm nhạc để chơi guitar [nhạc sĩ Hoài An để lại cho tôi], cùng chiếc đàn keyboard Casio, để cover lại phần nhạc mà Phạm Gia Khang đã thực hiện với tone Dm cho Đức Tuấn. Cũng vì đó, phần đệm audio mà các bạn nghe hiện nay có phần long lanh do hiệu ứng (effect) của chiếc máy Jam Station JS5 đem lại, tạo nên một chất nhạc Ballad hoàn toàn khác với nhạc đệm tình ca trong nước quen thuộc. Vì vậy cái beat nhạc mà Đức Tuấn hát hiện tại là do tôi làm lại, dựa trên bài phối gốc của nhạc sĩ Phạm Gia Khang.
Chỉ sau một đêm, tôi đã thực hiện xong phần nhạc nền hoàn chỉnh. Hôm sau chúng tôi trở lại NT Studio. Cũng như bao nghệ sĩ khác, Đức Tuấn lúc ấy hoàn toàn không có khái niệm gì về biển đảo. Tôi nhớ lúc ấy, cầm tờ bài hát Nơi ấy là Trường Sa trên tay, Đức Tuấn đã cố gắng diễn tả bằng cảm xúc đến từ kỹ thuật thanh nhạc, cảm nhận lời hát, và hướng dẫn của tôi. Tuy nhiên, có lẽ với sự nhanh nhạy và chuyên nghiệp, Đức Tuấn thực hiện khá dễ dàng bản ghi âm này.
Khi những nốt nhạc cuối cùng đã thu xong, tôi dành thêm một ngày nữa để kỹ thuật viên phòng thu hoàn thiện bản mix, rồi đem gửi cho một số biên tập viên đài truyền hình, đài phát thanh. Và chỉ một thời gian ngắn sau, chúng tôi vào phim trường và thực hiện phẩn ghi hình trên HTV và VTV bài hát Nơi ấy là Trường Sa.
VI. Bài ca của người lính biển
Tôi còn nhớ vào giai đoạn trước 2008, khi tìm những bài hát về Trường Sa trên internet để tham khảo, thì kết quả không có nhiều. Số ít quen thuộc trong đó là bài “Nơi đảo xa” (sáng tác: Thế Song); “Chút thư tình người lính biển” (Nhạc: Hoàng Hiệp; Thơ: Trần Đăng Khoa). Còn lại phần nhiều là những bài hát tình yêu với biển chung chung. Thậm chí trên hải trình ra Trường Sa năm 2007 ấy, thủy thủ đoàn cũng chẳng có ca khúc biển đảo nào để hát giao lưu ngoại trừ bài “Gần lắm Trường Sa” của nhạc sĩ Hình Phước Liên.
Tôi hiểu không phải chúng ta thiếu các ca khúc về Trường Sa khi mà Hội nhạc sĩ Việt Nam có đến cả ngàn thành viên trên cả nước. Lý do đơn giản là những năm đó, ít có chương trình đề cập đến biển đảo.
Ngoài ra không dễ gì các nhạc sĩ được trải nghiệm thực tế như chúng tôi. Bởi việc đưa dân sự ra thăm đảo mới chỉ bắt đầu vào năm 2004, qua chương trình “Vì Trường Sa Thân Yêu” do Thành đoàn TP.HCM phát động. Đi kèm theo những chuyến tàu đó là đoàn ca nghệ sĩ biểu diễn phục vụ văn nghệ là chủ yếu. Nên khi nhạc sĩ tham gia, cũng phải “một công đôi việc”. Có những nhạc sĩ đi vì vai trò đại diện cơ quan mình công tác, nên chủ yếu là công việc, còn sáng tác hay không thì tùy. Còn những nhạc sĩ đi với tư cách đoàn nghệ sĩ, thì ngoài vai trò sáng tác cũng phải biểu diễn đàn hát giao lưu. Vì thế, trong số ít những nhạc sĩ được chọn, có lẽ tôi và nữ nhạc sĩ Thanh Bình được xem là những nhạc sĩ trẻ đầu tiên đặt chân đến mảnh đất thiêng liêng ấy từ sau năm 2004.
Cũng giống như ca khúc Đến với con người Việt Nam tôi, bản ghi âm Nơi ấy là Trường Sa với Đức Tuấn cũng được nổi tiếng khi chưa có đĩa CD nào phát hành
Trở lại câu chuyện sau khi bản ghi âm của Đức Tuấn ra đời năm 2008, cũng là giai đoạn sự kiện tranh chấp trên biển Đông bắt đầu nóng lên. Việc tuyên truyền hướng về biển đảo được chú trọng. Các chương trình ca nhạc về Hoàng Sa – Trường Sa liên tục xuất hiện trên truyền hình và radio. Các nhà biên tập bắt đầu alo cho từng nhạc sĩ để tìm kiếm bài mới về biển đảo. Và họ đã tìm thấy Nơi ấy là Trường Sa trong số ít ca khúc mới vào giai đoạn đó.
Cũng giống như trường hợp ca khúc Đến với con người Việt Nam tôi, được biết đến khi chưa hề có đĩa CD nào được phát hành. Thì Nơi ấy là Trường Sa cũng vậy. Tự nó lan tỏa đến công chúng âm thầm và nhanh đến mức, chỉ một vài năm sau, bài hát phủ kín trang youtube đầu tiên với các clip hội diễn do người dùng tự quay. Ngoài ra, nhiều chương trình biển đảo, nhà văn – nhà thơ – nhà báo cũng lấy tựa bài hát làm chủ đề hoặc tiêu đề cho bài viết [tham khảo danh mục báo chí ở bên dưới].
Mặc dù bản ghi âm của Đức Tuấn không nằm trong album hay CD nào chính thức, nhưng với sự yêu thích của khán giả, nhiều ca sĩ khác đã chủ động dành sự đầu tư của mình vào ca khúc này. Chẳng hạn như năm 2013, Nghệ sĩ Ưu tú Lan Anh đã thực hiện trong album Tình ca cho anh; Rồi năm 2019, giọng ca Sao Mai – ca sĩ Lê Xuân Hảo đã thực hiện một MV riêng cho bài hát này.
Đặc biệt nhất là vào năm 2024, để chào mừng kỷ niệm 60 năm ngày chiến thắng trận đầu của Hải quân Nhân dân Việt Nam và quân dân miền Bắc, nữ Nghệ sĩ Ưu tú Dương Khánh Hòa đã thực hiện cả 1 bộ phim ca nhạc Trường Sa – Bến Bờ Trong Nhau, (với sự hỗ trợ của được Tổng cục chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam; Quân chủng Hải Quân Việt Nam, Nhà hát ca múa nhạc Thăng Long, cùng Đài truyền hình Việt Nam). Trong số 8 bài hát trong phim, ca khúc Nơi ấy là Trường Sa được chọn làm âm nhạc chủ đề, và được ghi hình với một dàn nhạc giao hưởng trên tàu Yết Kiêu trên biển, cùng 2 tàu hộ về tên lửa lừng lững và máy bay trực thăng đáp xuống làm phụ cảnh.
Tuy nhiên ngay từ lúc đầu sáng tác, ước mơ của tôi không dừng lại ở việc bài hát sẽ được phát bao nhiêu lượt trên đài, hay bao nhiêu ca sĩ nổi tiếng sẽ biểu diễn trên sân khấu. Mà là khi nào Nơi ấy là Trường Sa sẽ trở thành bài ca của người lính biển.
Năm 2011 (chỉ khoảng 4 năm sau khi ra mắt bài hát), tôi được tham gia một chuyến đi dài ngày trên biển mang tên “Hành trình theo dấu tích đường Hồ Chí Minh trên biển” (2011). (Chương trình này do Trung ương Đoàn TNCS và Hải quân Việt Nam tổ chức cho hơn 100 thanh niên đại diện các tỉnh thành, đi để càm nhận hải trình mà những con tàu không số năm xưa đã trãi qua).
Tối hôm đầu tiên trên boong tàu HQ 996, chúng tôi ngồi quây quần đàn hát làm quen nhau. Sau khi các đoàn viên thanh niên xong bài Nơi đảo xa, một thuỷ thủ tàu HQ-996 muốn giao lưu “đáp lễ”, nói với tôi: “Anh đàn giúp em hát bài Trường Sa đi”. Tôi hỏi: “tựa bài là gì để lấy tone”. Cậu ấy bảo: “Em không nhớ, lính chúng em chỉ biết hát thôi”. Tôi hỏi tiếp: “Vậy bài hát của ai [tác giả] em biết không?”. Cậu thủy thủ lắc đầu: “Không, chúng em chỉ biết hát chứ đâu có biết tác giả”. “OK! – tôi nói – Vậy em hát trước đi, anh đệm theo!”. Và cậu lính bắt đầu hát: “Phía xa xa chân trời nghìn trùng sóng gió…”.
.. Tri ân
Chân dung những người đã góp phần làm nên sự thành công này mà tôi đề cập trong bài viết trên
Chiến sĩ Hải Triều
NS Phạm Gia Khang
CS Đức Tuấn
NSUT Lan Anh
CS Lê Xuân Hảo
NSUT Dương Khánh Hòa
Ngoài ra cũng xin cảm ơn các nghệ sĩ – ca sĩ, và cả những khán giả đã biểu diễn bài hát tại Trường Sa và các chương trình trên cả nước.
[Lời 1] Này bạn thân nơi năm châu bốn phương Việt Nam đất nước chúng tôi xin chào Ngày nào còn chìm trong khói bom Mà giờ đây cất cao lời ca vang.
[Lời 2] Hà nội thủ đô con tim dấu yêu Ngược xuôi phố xá đã vui thêm nhiều Tàu vào Nam rộn vang tiếng ca Ngàn bàn tay vẫy nhau chào tương lai.
[Lời 3] Sài Gòn hôm nay bao nhiêu đổi thay Hoà theo sức sống với bao công trình Từ bàn tay cùng nhau đắp xây Để giờ đây chúng tôi gọi mời.
[Điệp khúc]: Hãy đến với những con người Việt Nam tôi Đến với quê hương đất nước thanh bình Đến với tết đón giao thừa ngày ba mươi Với những chiến công mùa xuân năm ấy.
Quê hương tôi đây đã sống hôm qua Quê hương tôi đây vẫn sáng hôm nay Quê hương tôi đây sẽ mãi mai sau Vang danh non sông trái tim Việt Nam.
[Lời 4] Một ngày cha ông vang danh núi sông Một ngày đất nước đứng lên thanh bình Ngày dựng xây cùng bao cánh tay Ngày hôm nay bước lên cùng anh em.
[Lời 5] Mảnh đạn năm xưa gieo trên đất nâu Giờ đây đã hoá những thân lúa vàng Gởi vào trong từng trang sách thơ Chờ tương lai trái tim mỉm cười.
Bản ghi âm đầu tiên của nhóm Giai Điệu Xanh, và cũng là bản audio thành công nhất cho đến bây giờ
.. Một số MV khác
MV phiên bản múa dân vũ lần đầu được giới thiệu trong DVD7 vào năm 2015, qua sự biên đạo của Tổng trưởng Tổng đoàn Sao Bắc ĐẩuBuổi diễn bế mạc tại Philipine năm 2019, và trao cờ luân lưu SEA Game cho Việt Nam
Chương trình Giai điệu Hà Nội
Lần đầu tiên giới thiệu tại Đà Nẵng
.. Hoàn cảnh sáng tác
Nhiều người cho rằng, bài hát Đến với con người Việt Nam tôi được biết đến qua SEA Games 23 tại Việt Nam. Nhưng sự thực không phải vậy, Ban tổ chức SEA Games có sử dụng ca khúc này, nhưng chỉ sau khi nó đã nổi tiếng. Vâng, bài hát ấy được biết đến thậm chí chưa từng xuất hiện trên băng đĩa, và cũng không phải từ bất kỳ cuộc vận động sáng tác nào.
(xem tiếp…)
Phần 1: 8 năm một đề tài (1992 – 2000)
Câu chuyện về bài hát “đi cùng năm tháng” này bắt đầu từ năm 1992, khi tôi còn là một học sinh, và chơi bass trong ban nhạc The Student. Thời gian đó, ban nhạc chúng tôi chủ yếu đệm nhạc cho các hội diễn 20/11, hay ngày kỷ niệm của trường nào đó. Vì vậy, tôi được tiếp cận các bài “nhạc đỏ”. Mỗi khi tập các bài hát ấy, chúng tôi lại tấm tắc “công nhận mấy ảnh (các nhạc sĩ trong thời kháng chiến) viết hay thật, sau này sẽ không ai viết nổi như vậy”.
Điều đó cũng khiến tôi suy nghĩ, ước gì mình cũng viết được một bài hát để đời như vậy. Suy nghĩ đó cứ ấp ủ trong đầu tôi nhiều tháng. Và tôi quyết định thử. Tuy nhiên với hiểu biết hạn chế của một học sinh, tôi nghĩ nên chọn một đề tài hiếm hoi, là lời chào của Việt Nam đến bạn bè năm châu sau khi bỏ cấm vận. (Việt Nam bị cấm vận kinh tế sau chiến tranh cho đến năm 1994, tìm hiểu thêm tại đây).
Tôi đã viết rất nhiều đoạn nhạc cho đề tài này, đủ các thể loại từ Rock, Ballad, Disco… nhưng tất cả đều nghe xáo rỗng và nhạt nhẽo. Tôi nghĩ, không việc gì phải vội. hôm nay chưa tìm ra thì ngày mai sẽ có. Và cứ thế, lâu lâu tôi lại thử xem hôm nay có cảm xúc gì để viết không. Tất nhiên, chưa có…
Đến khoảng cuối năm 1994 (lúc này Mỹ đã chính thức gỡ bỏ cấm vận kinh tế Việt Nam), tôi đang định viết một bài hát về tình yêu. Câu nhạc khởi đầu lúc bấy giờ là hãy nhớ thế giới bên nàng là riêng tôi, hãy nhớ bên em đã có tôi rồi. Sau đó thì tắc tị. Tôi nghĩ, hay thử “hãy đến bên tôi…; hãy đến bên em….” Và rồi:
"Hãy đến với những con người Việt Nam tôi, Đến với quê hương đất nước thanh bình. Đến với TIẾNG PHÁO giao thừa ngày 30, Với những chiến công mùa xuân năm ấy"
(TIẾNG PHÁO sau này tôi sửa thành TẾT ĐÓN vào năm 1999, do chính phủ cấm đốt pháo từ năm 1994). Xem thêm thông tin tại đây
“Tuyệt vời! nó đây rồi”, tôi muốn hét lên cho đã. Đây chính là điệp khúc mà tôi đang tìm. Sau đó tôi phát triển phần cuối khá dễ dàng. Chỉ cần sử dụng cú pháp lặp lại và phát triển theo dòng thời gian để làm điểm nhấn:
“QUÊ HƯƠNG TÔI ĐÂY đã sống HÔM QUA, QUÊ HƯƠNG TÔI ĐÂY vẫn sáng HÔM NAY QUÊ HƯƠNG TÔI đây sẽ mãi MAI SAU Vang danh non sông trái tim Việt Nam"
Đoạn B đã xong, vậy đoạn A sẽ thế nào? Với một đoạn điệp khúc đầy hưng phấn như thế, tôi cần một đoạn A xứng tầm. Nhưng mọi thứ không đơn giản như tôi nghĩ. Sau khi thử các âm giai trên các hòa âm tương ứng, tất cả những gì viết ra đều khiến tôi thất vọng. Nhiều tháng trôi qua, tôi cứ để đó, lâu lâu sáng tác thêm nhưng đều thất bại.
Khoảng 2 năm sau (1996), sau khi đoạt giải Nhất cuộc thi Unplugged 96 (với bài hát Bye goodnight), tôi cảm thấy tự tin sáng tác tiếp. Trong lúc thử kết nối các luồng hợp âm của nhạc Euro disco, tôi buộc miệng hát:
"Này bạn thân nơi năm châu bốn phương, Việt Nam đất nước chúng tôi xin chào. la la la…."
Ơ hay quá! thử ghép vào đoạn điệu khúc kia xem! – Tuyệt vời! Dường như hai đoạn nhạc này đã có sẵn từ lâu, giờ được tôi khai phá. Tiếp theo là ca từ tuôn ra không thể dừng lại. Tôi đã viết đến 5 lời cho đoạn A.
Tuy nhiên, có hai chỗ buộc phải dừng lại đến mấy năm sau mới hoàn thành (dù đã viết 95% bài hát). Chỗ bế tắc đầu tiền nằm ở đoạn 2, với câu đầu: “Hà Nội thủ đô con tim dấu yêu…”, nhưng sau đó thì bế tắc. Lý do đơn giản là tôi chẳng biết gì về thủ đô cả. Tôi tuy sinh ra ở Hà Nội năm 1975, nhưng 2 tuổi đã theo bố mẹ vào Sài Gòn.
Và thế là bài hát Đến với con người Việt Nam tôi đành gác lại đó cho đến năm 1998, sau khi ra trường, tôi được bố cho đi chơi một chuyến về Hà Nội. Đây cũng là lần đầu tiên tôi về thủ đô. Ấn tượng của tôi là một Hà Nội chậm rãi trong tiết trời se lạnh. Cuộc sống không hối hả như Sài Gòn. Người người đi làm một cách thong thả. Từ đó, tôi đã viết nốt: “ngược xuôi phố xá đã vui thêm nhiều…”, hoàn tất được phần còn lại của đoạn 2.
Chỗ khó khăn thứ hai là “Đến với TẾT ĐÓN giao thừa ngày 30” trong điệp khúc mà các bạn hát hiện nay. Trước đó, tôi viết là “Đến với TIẾNG PHÁO giao thừa ngày 30”. Do thời kỳ đó, người ta cho rằng Tết mà không có tiếng pháo thì không phải là Tết. Tuy nhiên, từ năm 1994, thủ tướng Võ Văn Kiệt đã ký quyết định cấm sản xuất, buôn bán, và sử dụng pháo nổ. Nguyên do là cái văn hóa truyền thống này đã tiêu đốt không biết bao nhiêu tiền của nhân dân vào những ngày Tết. Và năm nào cũng hàng trăm gia đình lâm vào cảnh “màn trời chiếu đất” vì cháy nổ. Cho nên, dù chữ TIẾNG PHÁO rất đẹp, hợp với ý nghĩa của câu tiếp theo: “chiến công mùa xuân năm ấy” [cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975], nhưng tôi đành phải thay đổi.
Nhưng đổi thế nào đây, cái gì có thể tượng trưng cho Tết, mà liên kết được câu “Chiến công…”? Mãi đến cuối năm 1999, tôi nghĩ, dư âm tiếng pháo giao thừa ấy cũng chỉ còn trong kỷ niệm của thế hệ tôi và trước đó. Còn thế hệ sau này sẽ không hiểu gì nữa. Nên chẳng có lý do gì phải nhắc lại. Tôi quyết định thay bằng chữ “TẾT ĐÓN” để hoàn tất bài hát.
Về tựa đề, ban đầu tôi chọn là: Hãy đến với những con người Việt Nam tôi. Cách dùng câu đầu điệp khúc để đặt tựa thường thấy trong các ca khúc nước ngoài. Tuy nhiên, số từ quá dài. Tôi đành bớt 2 chữ ‘Hãy’ và ‘những’, nên tựa đề chính thức là: Đến với con người Việt Nam tôi.
Một lần, tôi khoe với ban nhạc The Broom của mình rằng đang viết một bài nhạc Đỏ. Tò mò, các thành viên bảo tôi hát thử. Sau khi nghe xong, tay guitar bò lăn đất, cười sặc sụa. Không phải vì bài hát dở, mà cậu ấy không ngờ tôi vốn sáng tác Rock’n Roll và Disco, mà lại viết “nhạc đỏ” chất như vậy. Cũng vì thế, tôi hiểu rằng, bài hát này không phù hợp cho kiểu chơi ban nhạc trên sân khấu Rock.
Phần 2: Gian nan tìm đầu ra
Giai đoạn từ năm 1998, chương trình ca nhạc bình chọn Làn Sóng Xanh của radio VOH nổi lên như cồn. Kéo theo trào lưu nhạc trẻ trong nước chiếm sóng, nhấn chìm dòng nhạc hải ngoại trên thị trường. Đồng thời, trào lưu này cũng khiến các nhạc sĩ khai thác đề tài nước mắt tình yêu nhiều hơn. Phần nào khiến sân chơi nhạc Đỏ ít dần đi. Đồng nghĩa rằng ca khúc Đến với con người Việt Nam tôi càng ít cơ hội xuất hiện.
Năm 1999, tôi bắt đầu tham gia các CLB sáng tác cấp Quận ở Sài Gòn. Tại đây, tôi cũng đưa bài hát Đến với con người Việt Nam tôi cho một số nhạc sĩ làm biên tập các hãng băng đĩa, đài truyền hình. Nhưng hầu như đều…để đó. Có người trả lời bài dài quá. Tôi cũng hiểu rằng, trong suy nghĩ của họ, các tác giả trẻ khi viết về lòng tự hào dân tộc thường ít chiều sâu, hoặc hiểu biết lịch sử hạn chế nên sẽ hời hợt, không bằng các nhạc sĩ “cây đa cây đề”.
Sau nhiều lần bị từ chối, năm 2000, tôi quyết định tham gia CLB Sáng Tác Trẻ Thành đoàn TP.HCM tại Nhà Văn hóa Thanh niên do nhạc sĩ Nguyễn Văn Hiên làm chủ nhiệm. Năm đó cũng là kỷ niệm 20 năm thành lập Hội âm nhạc TP.HCM. Vì thế CLB chúng tôi quyết định tổ chức chương trình ca khúc mới để chào mừng sự kiện này. Nhạc sĩ Nguyễn Nhất Huy là biên tập cho chương trình. Tuy nhiên, kinh phí nhà văn hóa cấp cũng hạn chế. Chỉ đủ cảm ơn nghệ sĩ tham gia, chứ không đủ làm nhạc. Nên Nhất Huy có kêu gọi được hãng băng đĩa Vafaco tài trợ làm nhạc và điều ca sĩ. Vì thế các tác giả khác đều có ca sĩ nhận lời. Riêng bài hát Đến với con người Việt Nam tôi thì không ai nhận lời, vì phải hát tốp ca. Và nếu làm nhạc cho bài hát này sẽ không có điều kiện “tái sử dụng” trên các sân khấu tạp kỷ.
May sao, lúc đó có anh Nguyễn Hồng Phúc (Chủ nhiệm CLB Giai điệu xanh của Hội liên hiệp Thanh niên TP.HCM) mới về công tác NVH Thanh Niên, và phụ trách CLB Sáng Tác Trẻ. Sau khi nghe chúng tôi nhờ, anh đồng ý cho nhóm Giai điệu xanh của mình làm nhạc và thu âm bài hát Đến với con người Việt Nam tôi. Trước ngày công diễn một tuần, anh Hồng Phúc điện thoại thông báo thời gian địa điểm thu âm, và tôi sẽ đến để hướng dẫn các ca sĩ hát cho đúng ý. Cũng cần nói thêm, với các tiết mục tốp ca, phải thu âm trước và hát chồng lên hoặc hát câm (lypsyn) khi biểu diễn. Đây là kỹ thuật phổ biến trên thế giới để đảm bảo chất lượng âm thanh hay nhất cho người nghe và thu phát sóng truyền hình.
Tuy nhiên, đến chiều tối hôm vào phòng thu, tôi có việc đột xuất nên đến muộn. Sau khi xong việc, tôi gọi cho ca sĩ Hiền Thảo – (một thành viên của nhóm và đã từng hát thử bài hát Đến với con người Việt Nam tôi trước đây) xem địa chỉ ở đâu, thì được biết Thảo đã hướng dẫn các thành viên thu âm xong. Và tôi không cần đến nữa. Tuy nhiên tôi vẫn lo lắng liệu các ca sĩ có hát đúng tinh thần của mình viết không. Việc này thường xảy ra với nhiều ca sĩ khi hát mà không có tôi hướng dẫn. Nhưng thôi, dù sao cũng lỡ rồi. Được thì tốt, không được thì làm lại.
Ngày biểu diễn chào mừng Hội âm nhạc TP.HCM lần thứ 20 đã đến. Trên sân khấu nhỏ của NVH Thanh Niên rực sáng với những ca khúc mới. Tôi ngồi cạnh nhạc sĩ Trần Long Ẩn (lúc bấy giờ là Phó chủ tịch Hội âm nhạc TP.HCM) cùng theo dõi chương trình. Và tất nhiên là háo hức chờ bài hát của mình xuất hiện. Do nội dung và giai điệu bài hát của tôi khá tưng bừng, nên phải xếp cuối chương trình cho cái kết hoành tráng. Khi thời khắc đến, nhóm Giai điệu xanh xuất hiện trong trang phục trắng, áo choàng vải xanh mỏng. Một phong cách vừa thanh niên, vừa độc lạ. Họ bắt đầu nhịp bước trên sân khấu theo tiếng kick (trống bass) dồn dập, rồi phần nhạc dạo bằng âm thanh synthersize của dòng nhạc New Wave nổi lên tưng bừng. Sau đó, các thành viên của nhóm cất lên: “Ngày bạn thân nơi năm châu bốn phương…”, và bài hát Đến với con người Việt nam tôi chính thức được xuất hiện.
Tôi tròn xoe mắt và há hốc mồm. Từng lời hát như bay ra trước mặt. Tôi liếc nhìn thái độ của khán giả, hầu hết các gương mặt đều rạng rỡ, thậm chí một số ngồi tại chỗ lắc lư theo điệu nhạc. Khi điệp khúc lặp lại để kết thúc, một ca sĩ bước xuống cầm tay mời tôi lên sân khấu hát chung, ý giới thiệu đây là tác giả bài hát. Nhìn xuống dưới, tôi bắt gặp những ánh mắt ngưỡng mộ của khán giả và đồng nghiệp. Và đặc biệt là anh Trần Long Ẩn vừa nhìn tôi, vừa cười và gật gù.
Khi kết thúc bài hát Đến với con người Việt Nam tôi và cũng là kết thúc chương trình, nhạc sĩ Trần Long Ẩn bước tới bắt tay tôi khen bài hát viết tốt lắm, và hỏi “em vào Hội chưa?”. Tôi trả lời rằng “chưa ạ”. Sau đó tác giả “Một đời người một rừng cây” nói: “Ngày mai em lên văn phòng Hội âm nhạc làm hồ sơ để kết nạp nhé, anh sẽ ký giới thiệu”.
Theo điều lệ Hội âm nhạc TP.HCM (cũng như Hội nhạc sĩ Việt Nam), các tác giả muốn được kết nạp vào Hội cần có hai nhạc sĩ giới thiệu. Thường là hai nhạc sĩ trong ban chấp hành để thuyết minh trong cuộc họp xét duyệt hằng năm. Như vậy, tôi đã có hai phiếu bầu hạng nặng là nhạc sĩ Trần Long Ẩn và nhạc sĩ Nguyễn Văn Hiên giới thiệu. (Anh Hiên lúc bấy giờ là Ủy viên Ban chấp hành Hội Âm nhạc TP.HCM – và cũng là Chủ nhiệm CLB Sáng Tác Trẻ của chúng tôi từ sau năm 1975). Chính anh đề nghị tôi giới thiệu bài hát này trong chương trình đó, và mời Ban chấp hành Hội âm nhạc đến để nghe các tác phẩm, đồng thời cũng là tiền đề để giới thiệu lớp trẻ chúng tôi vào Hội. Và đúng như lời nhạc sĩ Trần Long Ẩn đã hứa, tôi được kết nạp hội năm đó.
Đến năm 2007, tôi tiếp tục được kết nạp Hội nhạc sĩ Việt Nam
Phần 3: Bài hát được nổi tiếng khi chưa ra đĩa CD
Sau một tuần ra mắt, tôi trở lại Nhà văn hóa Thanh Niên để sinh hoạt CLB Sáng Tác Trẻ. Khi đi qua phòng Văn hóa Nghệ thuật, anh Nguyễn Hồng Phúc gọi ngay: “Nghĩa gửi thêm mấy tờ bài hát Đến với con người Việt Nam tôi cho anh, để có ai cần thì anh phát”. Tôi thực hiện theo đề nghị của anh Phúc với 100 bản photocopy. Đến vài tuần sau, anh Phúc lại nói: “Em in lại cho anh 1 bản bài hát đó đi, để anh photo bằng máy cơ quan cho, khỏi tốn tiền. Người ta xin hết sạch [văn bản] rồi!
Ố ồ, thật á? Tôi mừng quá! Bạn biết không, vào giai đoạn đầu những năm 2000, các nhạc sĩ chỉ có một con đường giới thiệu ca khúc của mình thông qua các hãng băng đĩa, hoặc ca sĩ sản xuất đĩa nhạc riêng cho mình. Ngoài ra cũng có đài truyền hình phát thanh. Nhưng với ca khúc mới thì băng đĩa vẫn là lựa chọn của các nhạc sĩ.
Tuy nhiên, bài hát Đến với con người Việt Nam tôi lại chưa được đưa vào bất kỳ sản phẩm đĩa nhạc chính quy nào. Người ta biết đến hoàn toàn do nhóm Giai điệu xanh biểu diễn trong các chương trình cổ động lúc bấy giờ. Nhiều tổ chức đoàn thể nhận ra bài hát này mở màn hoặc kết thúc các chương trình, và cần văn bản bài hát để dàn dựng. Vì thế tôi in thêm cho anh Hồng Phúc. Ngoài ra, anh còn cho luôn phần nhạc nền để các đơn vị có thể tiện sử dụng.
Năm 2005, nhạc sĩ Nguyễn Nhất Huy mới quyết định biên tập một album nhạc phong trào thanh niên mang tên Tình ca màu xanh thông qua Hãng Phim Trẻ. Anh cũng đưa bài hát của tôi vào chương trình. Tuy nhiên, phần audio cần thu lại. Lý do là hãng sản xuất cần sở hữu bản audio, không muốn bị tranh chấp sau này. Vì thế, tôi yêu cầu phải cover lại từ bản hòa âm đầu tiên mà Giai điệu xanh thực hiện, đồng thời, phải là những ca sĩ đó vào phòng thu. Cho nên, bài hát này đến mấy năm sau bài hát mới có trên đĩa CD, dù nó đã rất nổi tiếng trên báo chí. Đồng thời có đến 2 bản audio giống nhau. Tuy nhiên, bản audio hay nhất vẫn là bản ghi âm đầu tiên mà anh Phúc thực hiện cho Giai điệu xanh.
Phần 4: Bài hát của hội diễn
Trong đêm bế mạc SEA Games 30 tại Philipine (12/2019), sau phần nghi thức trao cờ luân lưu cho Việt Nam, ca khúc này đã được biểu diễn hoành tráng như lời mời bạn bè năm châu đến với nước đăng cai lễ hội thể thao Đông Nam Á tiếp theo.
Hội diễn văn nghệ là một hoạt động lớn của các cơ quan ban ngành. Mỗi hội diễn sẽ quy tụ các đơn vị trực thuộc về tham gia. Thông thường mỗi đơn vị phải dàn dựng chương trình với thời lượng 30 phút (tương đương 5 tiết mục múa hát, cộng với thời gian ra vào giới thiệu). Và sắp xếp các bài hát sao cho thể hiện được chủ đề chính. Giai đoạn ấy, kết thúc mỗi chương trình thường là bài “Mùa xuân trên thành phố Hồ Chí Minh” của nhạc sĩ Xuân Hồng. Nhưng do đơn vị nào cũng sử dụng, nên các đạo diễn muốn tìm kiếm những bài hát mới để bổ sung cho vị trí kết thúc chương trình.
Và đến thời điểm năm 2000, các chương trình hội diễn bắt đầu xuất hiện bài hát Đến với con người Việt Nam tôi mỗi dịp một nhiều hơn. Thậm chí bắt đầu từ khoảng năm 2003, không hội diễn nào không có bài hát này, và ít nhất 3/5 đơn vị tham gia đã sử dụng cho phần mở màn hoặc kết thúc. Nhiều giám khảo gặp tôi nói rằng “Hội diễn nào cũng có bài hát này, không mở màn thì cũng kết thúc. Chấm thi đến thuộc cả bài luôn”.
Nếu bạn tra từ khóa Đến với con người Việt Nam tôi trên Youtube, sẽ cho ra kết quả hàng trăm clip mà “nghệ sĩ quần chúng” thể hiện trong các hội diễn. Và cũng năm 2003, chính sự xuất hiện bùng nổ này, ban tổ chức SEA Games 23 đã chọn bài hát “Đến với con người Việt Nam tôi” để kết thúc lễ bế mạc tại Cầu truyền hình phía Nam. Lý giải tại sao nhiều khán giả lầm tưởng, bài hát này viết cho SEA Games năm ấy.
Từ khi có chương trình Làn sóng xanh vào năm 1998, nhiều nhạc sĩ trẻ xuất hiện, các sáng tác mới ngày càng nhiều. Ban đầu là trẻ trung sôi động, sau đó bão hòa và dần chuyển sang bi thương, chia tay, khóc lóc như nhạc hải ngoại từng thống lĩnh trước kia. Từ đó nảy ra hai suy nghĩ, thế hệ nhạc sĩ đàn anh thì cho rằng “đàn em” không viết được ca khúc tự hào. Còn “đàn em” thì cho rằng viết những ca khúc “tự hào” không có ai tin sẽ thành công như các anh, và cũng không có chỗ biểu diễn.
Và rồi khi bài hát Đến với con người Việt Nam tôi xuất hiện trong các hội diễn – “sân chơi” của các nhạc sĩ đàn anh – nó như một điểm giao hòa của hai thế hệ, chứng minh cho “đàn anh” thấy rằng nhạc sĩ trẻ có thể viết được đề tài này. Còn với nhạc sĩ trẻ thì ca khúc tự hào dân tộc không thể có chỗ đứng nếu bạn chỉ viết cho “có tụ”.
Còn nhớ trước khi về CLB Sáng Tác Trẻ, một nhạc sĩ cũng muốn giúp tôi bằng cách đề nghị đổi lời sang đề tài tình yêu. Vì phần nhạc của tôi dễ nghe, và xu hướng nhạc New Wave ít người viết. Nhưng nội dung ca từ thì nghe chính trị quá, làm sao hát được ở các sân khấu vui chơi. Khi nghe vậy, trong tôi đã xảy ra một cuộc “đấu tranh tư tưởng” giữa “chuyển sang tình yêu” hay giữ lại “lòng tự hào”.
Bạn biết đấy, trong lúc đầu ra của bài hát hoàn toàn mờ mịt, không ai tin rằng bài hát của một tác giả trẻ này sẽ là ca khúc trong các chương trình cấp quốc gia. Còn thị trường lại đang “đào bới” các ca khúc thị hiếu, với công nghệ lăng xê từ mặt đường đến mặt báo. Bên cạnh đó, nếu tôi trở thành nhạc sĩ tên tuổi, thì các tác phẩm về sau dễ có cơ hội phổ biến hơn. Ít nhất là các nhà biên tập cũng yên tâm khi chọn giới thiệu ca khúc của tôi.
Nhưng lúc ấy tôi chỉ mới được biết đến với ca khúc Bye goodnight trong cuộc thi của sinh viên (xem tại đây), chưa đủ tên tuổi để bảo chứng cho các tác phẩm tiếp theo của mình. Trong khi đó, các bạn bè đang trở thành những tên tuổi với các tác phẩm được yêu cầu trên radio hàng tuần. Vì thế nếu đổi lời sang “tình yêu”, tôi có ngay cơ hội tốt hơn. Rồi khi có tên tuổi, tôi viết gì chẳng được?!!
Nhưng! một bài hát tình yêu sẽ sống bao lâu? Vào giai đoạn đó, mỗi bài hát chỉ tồn tại khoảng 2 năm. Lý do đơn giản, các ca sĩ luôn tìm bài mới thay thế chính bài hát làm nên tên tuổi họ. Và mỗi khi ca sĩ xuất bản 1 album, và họ lại đi diễn với các ca khúc trong album đó để “thu hồi vốn” sản xuất. Vì thế, các bài hát chỉ được xuất hiện trước công chúng trong vòng 2 năm.
Ồ! Ít quá! Nếu tôi thay lời bài hát sang đề tài tình yêu, và giữ nguyên phần giai điệu, thì rõ ràng 2 năm chưa xứng đáng với công sức tôi. Ngoài ra, với giai điệu đẹp thế này, chỉ phục vụ việc “ăn chơi” liệu có xứng tầm? Vì thế, tôi không đổi. Cho nên bây giờ, tôi mới mỉm cười khi bài hát được chọn vào tuyển tập ca khúc: “Đi cùng năm tháng”.
Phần 6: Bài múa dân vũ của thanh niên
Tháng 8/2015 tại Nhà văn hóa Thanh Niên TP.HCM, một tiết mục đồng diễn, tạo hình cờ tổ quốc, kỷ niệm 70 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc Khánh 2-9…. Tiết mục được thực hiện trên nền nhạc bài hát Đến với con người Việt Nam tôi. với sự tham gia của 2000 bạn trẻ [xem chi tiết]
Một lần, khi tra từ khóa “Đến với con người Việt Nam tôi” trên Youtube, tôi thấy có nhiều cái clip với tựa đề “Múa dân vũ – Đến với con người Việt Nam tôi”. Tò mò mở ra xem thì ngạc nhiên, đây là bài múa tập thể dành cho đoàn thanh niên trên nền nhạc bản audio Giai điệu xanh thực hiện.
Nhớ lại giai đoạn khoảng năm 2010, tôi gặp anh Huỳnh Văn Toàn (Tổng trưởng Tổng đoàn Sao Bắc đẩu), anh ấy nói sẽ biên đạo một bài múa dân vũ trên nền nhạc 2 bài hát Đến với con người Việt Nam tôi và Trống cơm.
Nguyên nhân chọn bài hát hát này là câu chuyện hành trình tàu Đông Nam Á. Đây là con tàu hữu nghị thanh niên Đông Nam Á, xuất phát từ Nhật Bản, đi vòng quanh các quốc gia Đông Nam Á mỗi năm. Trên tàu là hàng trăm đại biểu thanh niên đến từ các quốc gia khác nhau. Họ sinh hoạt, giao lưu suốt khoảng 1 tháng lênh đênh trên biển. Trong đó, đại biểu mỗi nước sẽ dạy cho những đại biểu quốc gia còn lại bài múa của dân tộc mình, còn gọi là dân vũ (múa dân gian). Các bài múa này khác với múa nghệ thuật, ở yếu tố động tác đơn giản, vui nhộn, và tính tập thể. Có lẽ vì bất đồng ngôn ngữ, nên múa là văn hóa giao lưu quốc tế dễ nhất.
Anh Huỳnh Văn Toàn giải thích, bài “Trống cơm” thì khá dễ, và cũng là bài hát dân gian truyền thống Việt Nam. Còn bài hát Đến với con người Việt Nam tôi có nhịp điệu dứt khoát, dễ làm động tác. Và hơn nữa, nội dung bài phù hợp với việc giao lưu bạn bè quốc tế. Vì vậy anh chọn bài hát này để biên đạo động tác múa cho công tác đoàn hội của thành phố và cả nước. Và đến năm 2015, bài múa dân vũ Đến với con người Việt Nam tôi được ra mắt trong DVD số 7 về những bài múa giao lưu quốc tế, do Tổng đoàn Sao Bắc Đẩu thực hiện (xem ở mục MV trên).
Vậy là, không chỉ để biểu diễn trong các chương trình lớn, hay thi thố trong hội diễn, ca khúc này còn tự tìm cho mình một chỗ đứng với điệu dân vũ mà đoàn thanh niên đã sáng tạo. Tôi hoàn toàn không biết múa, và hy vọng một ngày nào đó sẽ có người chỉ cho tôi cách múa bài hát mình sáng tác.
Phần 7: Nhạc chế
Thông thường khi nói về nhạc chế, tôi hay dị ứng. Vì phần lớn những ca từ chế đều có khuynh hướng chế giễu, thậm chí xuyên tạc. Thế nhưng, ở bài hát Đến với con người Việt Nam tôi, nhiều công ty đã gọi điện xin phép được “viết lại lời” cho đơn vị mình, dựa trên giai điệu bài hát này.
Tuy nhiên, bài hát Đến với con người Việt Nam tôi đã như một ca khúc mang tính quốc thể và thường cất lên trong những buổi đón tiếp các nguyên thủ quốc gia, hoặc trên các sân khấu hữu nghị quốc tế. Vì vậy tôi luôn trả lời “bạn cứ việc viết theo cách của mình, và tự chịu trách nhiệm với nội dung bạn viết. Còn tôi không đứng chung tên tác giả với bất kỳ bản “chế” nào. Đây chỉ là một sân chơi nội bộ của bạn. Bạn hát trong hoạt động công đoàn, nhưng không được dùng để quảng cáo nhãn hàng, sản phẩm hay giới thiệu doanh nghiệp một cách chính thức”.
Và rồi rất nhiều đơn vị đã làm, như ngân hàng Vietcombank với nội dung “Đến với ngân hàng Vietcombank” (tham khảo tại đây), hay tập đoàn Vin group với bài hát cho sinh nhật của mình (link tại đây)… Hầu hết các cơ quan đều sửa câu “Hãy đến với doanh nghiệp…[tên đơn vị mình] rất hồn nhiên. Và ca từ chủ yếu ca ngợi đơn vị mình, không có bài nào mang tính diễu cợt. Có lẽ thú vị nhất là phiên bản “Chiến thắng Covid 19” của các cô giáo trường Mầm Non Mỹ Đình 1. Tôi thực sự thấy rất thú vị với phiên bản này. Ca từ các cô viết lại rất dễ thương và hóm hỉnh. Bạn có thể xem clip đó dưới đây để ủng hộ các cô giáo ấy.
.. Thanks
Chân dung những người được đề cập trong bài viết, đã góp phần cho sự thành công này
Anh Nguyễn Hồng Phúc Chủ nhiệm CLB Giai điệu xanh (hiện là Giám đốc NVH Thanh Niên)
CLB Giai điệu xanh
Anh Huỳnh Văn Toàn Tổng trưởng Tổng đoàn Sao Bắc Đẩu
[Khát vọng] Hoá sông dài thành đại dương - Từ đây! [Bước lên] Đón những vận mệnh đất nước - Đồng tâm! [Vững tin dù có bao thử thách đang chờ chúng ta] [Kết đoàn] Những con tàu cùng vươn ra biển khơi [Sáng tạo] Những mô hình của tương lai ngày mai [Vững tin dù có bao thử thách đang chờ chúng ta]
Tuổi trẻ Việt Nam [cùng hướng tới tương lai] bằng khát vọng phồn vinh [Cùng với những mốc son của bước tiến hôm nay] trên dấu chân tình nguyện Bầu trời Việt Nam [rộng cánh vút bay cao] thoả sáng tạo tự do [Cùng nhìn ra thế giới, cùng nắm lấy tương lai, trong bài ca kết đoàn]
